Sinjajevini u pohode
Sinjajevina je najprostranija planina u Crnoj Gori i nalazi se u centralnom delu ove države. Proteže se od Durmitora na severu do Bjelasice na jugu u dužini od 37 km i širine u proseku oko 15 km. Sa istočne i jugoistočne strane oivičena je impresivnim kanjonom reke Tare, a sa jugozapada dubokim kanjonom reke Morače, dok severozapadnu granicu čine interesantne klisure Bukovice i Tušinje. Ova planina je zapravo velika krečnjačka visoravan nagnuta ka severozapadu, koja je zahvaljujući karstnoj eroziji ispresecana brojnim uvalama, škrapama, vrtačama kao i ledničkim cirkovima. Na planini postoje dva prirodna jezera – gorske oči i to: Zabojsko jezero koje se nalazi na visovima nadomak kanjona Tare i Zminičko jezero u severoistočnom delu planine, kao i dva veštačka jezera: Grkovsko i Savina voda – oba ispod Jablanovog vrha.
Posebno bih pomenuo vrtače kao vrlo zanimljiv oblik kraškog reljefa koje se gotovo posvuda mogu videti. Interesantne su zbog strmih levkastih padina obraslih mekom travom i borovnicama, čija dubina dostiže do 100m, a širina do 300m i u kojima se neretko u sred leta može naći pomalo snega koji stočari u nedostatku vode koriste za napajnje brojnih stada. Sinjajevina je sinonim velikog pašnjaka, obzirom na to da je najvećim delom prekrivena travom, ali istovremeno važi i za jednu od najbezvodnijih planina, a samo se za južnu padinu poviše sela Trebaljevo, može reći da je nešto bogatija izvorima pitke vode. No i pored bezvodnosti, u toku leta na ovoj planini ožive brojni katuni – naselja stočara gde se na nepreglednim prostranstvima napasaju velika stada ovaca. Ovde će svakog planinara ili drugog putnika namernika dočekati ljubazni gorštaci i ugostiti sa najboljim sirom, kajmakom, ovčijim kiselim mlekom i naravno – sokom od borovnica! Neki od poznatijih katuna su: Martinićki (Bjelopavlićki) katun, Bojića katun, Potrk, Ošljak, Grkovo, Ječmen do, Vratlo, Gusar, Starac, Štitarički katun i dr. Zime su ovde duge, surove i sa puno snega što možda najbolje govori pesma koja se sa kolena na koleno prenosi u ovim krajevima:
„Oj planino, oj prostrana Sinjavino,
u tebi su preko zime ravna brda i doline,
snijeg mladi stiže stari,
uzalud ga sunce žari.“
Na Sinjajevini ima više vrhova visine preko 2.000m od kojih je najpoznatiji i najviši Babin zub 2.277m, zatim Gradište 2.215m, Jablanov vrh 2.203m, Sto 2.167m, Veliki Pećarac 2.041m, Veliki Starac 2.022m, Gusar 1.963m, Lumer 1.746m i dr. U ovom tekstu opisaću pristup Jablanovom vrhu – travom i kamenom prekrivenom zaravnjenom vrhu koji Lipovsku dolinu oivičava sa istočne strane, nasuprot gorostasnom i teško osvojivom Babinom zubu na zapadu pomenute doline.
Jablanov vrh sa svojih 2.203m dominanta je kota na južnom rubu visoravni Sinjajevine i zbog te pozicije najbolje je mesto sa koga se može osmotriti gotovo cela planina. Ako ga posmatrate iz pravca severa ili juga, donekle po obliku, podseća na planinu Medvednik kod Valjeva, ali je bez šume. Sa ovog vrha u pravcu severa, pogled se pruža sve do Durmitora i Ljubišnje, a vrtačama i škrapama pokriven teren visoravni na trenutak vam se može učiniti kao preslikan sa neke mape Mesečeve površine. Tu u samom podnožju videćete i Grkovsko jezero, veštačko jezero u neposrednoj blizini katuna Grkovo, koje nas podseća da smo ipak na našoj Zelenoj planeti.
Ka severoistoku, istoku i jugoistoku uočljiv je odsek kanjona reke Tare, a u daljini možete po lepom danu videti Zlatibor, Zlatar, Goliju, Jadovnik, Giljevu i Kopaonik. U pravcu juga ka vrhovima Gusar 1.963m i Lumer 1.746m, ponovo imate priliku videti zatalasani teren sa puno vrtača i škrapa raznih oblika, a tu je i veštačko jezero Savina voda koje se napaja ledenom vodom obližnjeg istoimenog izvora. Dalje ka jugu uzdiže se livadama pokriveni, pitomi masiv Bjelasice sa dominantnim antenskim stubom na Zekovoj glavi 2.122m, a još dalje ka jugu videćete Hajlu, Bogićevicu, masiv Prokletija, Komove, Ostrovicu itd. Na kraju opisa pogleda sa ovog vrha, ostaje nam pogled ka zapadu gde centralno mesto zauzimaju stenoviti i krševiti Babin zub, Sto i Gradište. Ako pogledom pratite Lipovsku dolinu i postepeno sve niži greben Babinog zuba u pravcu jugozapada, videće i grad Kolašin koji se smestio u dolinskom proširenju neposredno pored reke Tare. U pozadini ovih živopisnih vrhova izviruju Maganik, Tali, Kapa Moračka i Pivske planine ka severozapadu.
Pristup Jablanovom vrhu nije naročito težak odakle god da krenete, a moguć je sa četiri strane i to: sa jugoistoka iz pravca Mojkovca i sa severa iz pravca Durmitora do Ružice crkve, a zatim ka vrhu. Sa juga iz pravca Kolašina preko sela Donje Lipovo i katuna Potrk, kao i sa severozapada od prevoja Vratlo poviše koga se kod izvora Smrdan, ukršta pešačka staze iz pravca Gradišta i makadamski put od Kolašina ka Boanu.
Pre početka detaljnijeg opisa staza, kao bitnu orijentirnu tačku, pomenuo bih znamenitu Ružicu crkvu koja se nalazi 6 km severoistočno od Jablanovog vrha na zaravni blizu Martinićkog (Bjelopavlićkog) katuna na visini od 1.721m. U znak zahvalnosti Knjazu Nikoli koji je bratstvu Bjelopavlića omogućio napasanje stoke na ovom području, pripadnici ovog bratstva su 1884. godine podigli crkvu. Svake godine, po tradiciji, na dan Svetog Ilije na ovom mestu se održava veliki narodni sabor.
Ukoliko pođete iz pravca Mojkovca, do Ružice crkve može se doći obeleženom stazom Crnogorske transverzale preko vrhova Topovi i Goveđa glava i za to je potrebno oko 7 časova hoda, a moguće je i vozilom doći dobrim makadamskim putem kroz selo Štitarica. U smeru od Žabljaka do Ružice crkve potrebno je oko 15 časova hoda, takođe stazom Crnogorske transverzale. Do katuna Grkovo ide se u pravcu jugozapada postojećim, ne markiranim makadamskim putem. Potrebno je oko 2 sata hoda i još oko 1,5 sat za uspon na Jablanov vrh.
Od prevoja Vratlo poviše sela Gornje Lipovo, tj. od izvora Smrdan pa do vrha, trebaće vam oko 1,5 sat hoda.
Napomenuo bih da na ove dve staze zbog nepreglednog i jednoličnog terena nikako ne treba polaziti po magloviom vremenu, jer se zbog nepostojanja markacija lako može zalutati!
Za povratak u pravcu Kolašina, preporučio bih silazak stazom niz južnu padinu Jablanovog vrha ka izvoru i veštačkom jezeru Savina voda. Odatle se makadamskim putem niz plitku krašku dolinu dolazi do katuna Potrk, zatim se pored Bistričkih greda u čijem podnožju se nalazi prelepo Bistričko vrelo, silazi u selo Donje Lipovo odakle dalje prema Kolašinu vodi asfaltni put. Od vrha do Donjeg Lipova potrebno je oko 4 sata hoda.
jun 2009. g. Radojica Perović